HEINRICH GUSTAV MAGNUS

2. mei: Henda dag í 1802 var eksperimental-kemikarin og granskarin HEINRICH GUSTAV MAGNUS føddur í Berlin. Hann var av múgvandi fólki, fekk holla skúlagongd og vísti tíðliga stóran áhuga fyri teimum eksaktu natúrvitskapligu fakunum. Í 1822 bleiv hann studentur og sama árið immatrikuleraður við Humboldt universitetið í Berlin, har hann las kemi og fysikk. Hann tók prógv við kemi sum høvuðsgrein í 1827, og bleiv stutt eftir doktari í kemi. Hann fór ´sama árið á lestrarferð til Stockholm, har hann studeraði hjá tí kenda svenska kemikaranum, Berzelius. Síðani fór hann til Paris at studera hjá tí gitna franska fysikaranum, Louis Gay Lussac. Bæði í Stockholm og Paris var tað laboratoriums-arbeiði, sum hugtók Magnus., meðan hann í Berlin hevði fingist meira við teoretiskt vitskapliga útbúgving. Tá ið hann kom heimaftur til Berlin, fekk hann innrættað eitt laboratorium, sum skjótt gjørdist millum tey allarbest útgjørdu í allari verðini, og fólk streymaðu úr øllum ættum til fyrilestrar og eksperimental-skeið hjá Magnusi, sum eisini var tiltikin sum pedagogiskur formidlari av natúrvitskapligum evnum. Í 1834 varð hann settur sum hjálparprofessari við universitetið í Berlin. Eina tíð var hann hildin at vera tann leiðandi royndar-kemikarin í Europa og kemikarar um alla verðina trálósu um hansara laboratoriums-úrslit í tí gitna tíðarritinum "Annalen der Physik und Chemie". Magnus fann fleiri grundevni og analyseraði grundiga fyribrigdið elektro-kemi. Hann var eisini ein av pionerunum í elektrolysu-royndum.

Tað er eisini hann, sum fyrstu ferð vísir á ta skeiklaðu rørsluna hjá einum snurrandi likami, sum ferðast gjøgnum ymiskar veskur, alt eftir ferð, snurring og viscositeti í veskuni. Man kennir eisini fyribrigdið hjá tí síðu-kurvu sum ein sligin ella sparkaður bóltur fær, tá ið hann ferðast gjøgnum luftina. Hetta hevur eisini týdning í ballistikki fyri kanónkúlur. Effektin verður heilt einfalt kallað "Magnus-effektin".
Magnus var ein tann ídnasti royndar-kemikrarin nakrantíð. Hann arbeiddi samfull 45 ár við laboratoriums-royndum.
Sum eldri maður fekk hann ta uppgávu at skipa fyri, at Preussen fór yvir til ta fronsku metur-skipanina. Hann var eisini við til at stovna tað fyrsta týska meginfelagið fyri kemikarar.
Hann doyði í 1870 og liggur grivin á Dorothéen- Friedhof í tí centrala Berlin.